หวยและพฤติกรรมเล่นหวยคนไทย

หวยและพฤติกรรมเล่นหวยคนไทย

วันนี้ 31 มกราคม พรุ่งนี้ก็เป็นวันหวยออก หลายคนคงจดจ่ออยู่หน้าจอ/หรือหาเลขเด็ด กล่าวกันว่าการเล่นหวยผูกพันอยู่คู่กับสังคมไทยมายาวนานจนถึงยุคปัจจุบัน โดยหวยจะมีทั้งหวยบนดินของรัฐบาล และหวยใต้ดินที่มีเจ้ามือในตลาดใต้ดิน แพร่ระบาดอย่างมากในช่วงหลายสิบปีที่ผ่านมา ทำให้แทบไม่มีคนไทยคนใดที่ไม่รู้จัก และแทบไม่มีใครไม่รู้ว่า ถ้าต้องการจะซื้อ จะไปซื้อกับใคร ที่ไหน อย่างไร และมีการเล่นกันทุกกลุ่มชนชั้นของสังคมทั่วประเทศ

วิจัยชี้โอกาสถูกรางวัลที่ 1 เพียง 1 ใน 30 ล้าน

เร็วนี้มีการศึกษาหนึ่งที่ได้รับรางวัลจากสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ ประจำปี 2550 คืองานวิจัยเรื่อง การคำนวณผลตอบแทนที่คาดว่าจะได้รับจากการซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลและสลากเลขท้าย โดย ผศ.วราฤทธิ์ พานิชกิจโกศลกุล ภาควิชาคณิตศาสตร์และสถิติ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผลการศึกษาพบว่า การซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลจะทำให้ผู้ซื้อสูญเสียเงินโดยเฉลี่ย 40 สตางค์ต่อราคาสลาก 1 บาท ส่วนการซื้อสลากเลขท้ายจะทำให้ผู้ซื้อสูญเสียเงินโดยเฉลี่ยอย่างน้อย 35 สตางค์ และมากที่สุด 70 สตางค์ต่อราคาฉลาก 1 บาท และสลากเลขท้าย โอกาสได้รางวัลเลขท้าย 2 ตัวของสลากกินแบ่งรัฐบาลจะมีโอกาสเพียง 1 ใน 100 ขณะที่โอกาสถูกรางวัลที่หนึ่งพิเศษมูลค่า 30 ล้านบาทก็จะมีโอกาสถูกรางวัลเพียง 1 ใน 30 ล้านเท่านั้น

หวยใต้ดิน ธุรกิจเงินสะพัดมหาศาล

เมื่อเอ่ยถึงหวยใต้ดิน นอกจากจะเป็นการพนันที่มีคนเข้ามาเล่นมากเท่านั้น ยังเป็นการพนันที่มีคนเข้ามาเกี่ยวข้องมากกว่าการพนันประเภทอื่นๆ มีวงเงินที่เกี่ยวข้องในมูลค่าที่สูงมาก จากการศึกษาของ สังศิต พิริยะรังสรรค์ และคณะ (2546) ระบุว่า ในปี พ.ศ. 2544 มีผู้เล่นหวยใต้ดินทั่วประเทศสูงถึง 23.7 ล้านคน วงเงินการค้าหวยใต้ดิน มีมูลค่าไม่ต่ำกว่า 92,000 ล้านบาทต่อปี หรืออาจจะสูงถึง 542,000 ล้านบาท กำไรส่วนหนึ่งจากการขายหวยใต้ดิน กลายไปเป็นส่วยให้กับเจ้าหน้าที่ของรัฐหรือผู้มีอิทธิพลเหนือกว่าเจ้ามือหวย มากกว่าปีละ 11,000 ล้านบาท ในขณะที่การศึกษาการพนันภาพรวมของ สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ทำการ สำรวจสถานการณ์การพนัน พบว่า ปี2553 หวยใต้ดินยังครองแชมป์อันดับหนึ่งของการพนันไทยควบคู่กับสลากกินแบ่งรัฐบาล โดยมีการพนันในบ่อนและการพนันฟุตบอลติดอันดับตามมา และประมาณการจำนวนเงินที่สะพัดในอุตสาหกรรมการพนันตลอดทั้งปีสูงถึง 357,275 ล้านบาท นอกจากนั้น การพนันหวยใต้ดินยังเป็นธุรกิจที่ไม่ต้องจ่ายภาษี มีการจัดตั้งเครือข่ายการขาย และการจัดเก็บรายได้อย่างกว้างขวาง ความยืดหยุ่นสูง ทำให้ธุรกิจหวยใต้ดินสามารถขยายเครือข่ายได้อย่างเป็นระบบ มีทั้งเจ้ามือรายย่อย ในระดับหมู่บ้าน ระดับตำบล ระดับอำเภอ เจ้ามือรายกลาง และรายใหญ่ ซึ่งมีการรับแทงหวยในหลายจังหวัด เจ้ามือรายกลางและรายใหญ่สามารถอาศัยเงินรายได้ จากการขายหวยใต้ดินไปสร้างฐานอำนาจ ทั้งทางการเมืองเศรษฐกิจ และกลายเป็นผู้กว้างขวางในสังคม

ข้อมูลการเล่นหวย อิสานเป็นแชมป์ คนโสดและอยู่ตามลำพัง

จากรายงานการสำรวจพฤติกรรมการซื้อหวยใต้ดินของประชาชน โดยการสัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่าง อายุตั้งแต่ 18 ปีขึ้นไป จำนวน 7,900 กลุ่มตัวอย่าง ทั่วทุกภูมิภาคในประเทศไทย พบว่า ประชาชนในภาคอีสานซึ่งเป็นภาคที่มีรายได้ต่อหัวต่ำที่สุดในประเทศ ใช้จ่ายเงินเพื่อการเล่นหวยใต้ดินเป็นสัดส่วนของเงินรายได้ที่สูงกว่าประชาชนในภาคอื่นๆ พบในเพศหญิงมากกว่าเพศชาย กลุ่มคนโสดมากกว่าผู้ที่สมรสและมักอยู่ตามลำพัง ระดับการศึกษาต่ำกว่าชั้นมัธยมพบมากที่สุด ผู้ที่มีรายได้น้อยได้ใช้เงินเพื่อซื้อหวยใต้ดินสูงกว่าผู้ที่มีรายได้สูง และข้าราชการซึ่งเป็นผู้ที่มีรายได้น้อยกว่าอาชีพอื่น ได้ใช้เงินไปเพื่อซื้อหวยใต้ดินมากกว่าอาชีพอื่น

ความเป็นมาของหวย

การเล่นหวยเริ่มกันครั้งแรกในประเทศจีน และแพร่ขยายมาในประเทศไทย ประมาณ ปี พ.ศ. 2378 ตรงกับในสมัยรัชการที่ 3 ได้มีพระบรมราชานุญาตให้มีการเล่นหวย ก.ข. เพื่อแก้ไข ปัญหาเศรษฐกิจที่ตกต่ำ ข้าวยากหมากแพง เงินทองหายาก ประชาชนเก็บเงินไว้ ไม่นำเงินมาใช้จ่าย ดังนั้นเมื่อมีหวย ก.ข. ประชาชนได้นำเงินออกมาใช้มากขึ้น เงินได้สะพัด และรัฐเก็บภาษีมาบำรุงบ้านเมืองได้มากขึ้น พร้อมทั้งมีหลักประกันว่าหวย ก.ข. เป็นการพนันเสี่ยงโชคที่ถูกต้องตามกฎหมาย ความนิยมในการเล่นหวย ก.ข. ได้แพร่หลาย จากเดิมที่เล่นเฉพาะในกรุงเทพฯ ต่อมาได้ขยายไปสู่ต่างจังหวัด ทำให้มีรายได้เข้าพระคลังหลวงเป็นจำานวนมาก (เด่นเดือน เหลืองเซ็ง, 2538) ต่อมาเมื่อประเทศไทยมีการก่อตั้งกองสลากกินแบ่งรัฐบาลขึ้นเมื่อวันที่ 5 เมษายน 2482 (อเนก นาวิกมูล, 2531) จึงได้เกิดการเล่นหวยใต้ดินขึ้น โดยยึดเอาสลากกินแบ่งของรัฐบาล เป็นรูปแบบพื้นฐาน โดยใช้เลข 3 ตัว และ 2 ตัว ของรางวัลที่ 1 และเลขท้าย 2 ตัว และ 3 ตัว ที่ออกเป็น ปกติควบคู่ไปด้วยกัน หวยใต้ดิน จึงเป็นที่นิยมเล่นอย่างแพร่หลายในสังคมไทย เพราะมีวิธีการเล่นง่ายกว่าการซื้อหวย ก.ข. การซื้อขายเป็นไปอย่างสะดวกได้ง่ายและเป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไปทั้งในชุมชน (วารสารการบริหารท้องถิ่น ปีที่ 8 ฉบับที่ 4 (ตุลาคม – ธันวาคม 2558)

ในยุคดิจิตอล 5.0 คอมพิวเตอรมีความแพรหลาย คอมพิวเตอรสื่อสารออนไลน์ ไดกลายเปนสวนหนึ่งของการสนับสนุนการคํานวณเลขเด็ดไดโดยงาย มีสิ่งพิมพที่จัดทําขึ้นเพื่อการเสี่ยงโชคโดยเฉพาะสําหรับเก็งเลขเด็ดและเรียงเบอร เนื้อหาจะมี ทั้งการนําเสนอรูปแบบลักษณะการเก็งเลขแบบตางๆ ใชสูตรการคํานวณโดยเฉพาะหลักเรื่องความเปนไปไดทางสถิติมา เป็นสูตรผสม กลายเป็นธุรกิจเก็งเลขเด็ด จึงเปนอีกปจจัยหนึ่งที่ สนับสนุนใหกลุมผูซื้อจํานวนหนึ่ง เกิดแรงจูงใจ (motivation) นำไปสู่พฤติกรรมการซื้อได้อย่างง่ายดาย

พฤติกรรมการเล่นหวยใต้ดิน เป็นวัฒนธรรมของโครงสร้างในสังคม มีความเชื่อ/ค่านิยมของสังคมเป็นปัจจัยกระตุ้น

แมธุรกิจหวยใตดินกอใหเกิดการหมุนเวียนของระบบเศรษฐกิจหลายแสนลานบาท และกอใหเกิดการจางงานนับลานคน การเติบโตของธุรกิจหวยใตดินไดทําใหธุรกิจที่เกี่ยวเนื่องกับหวยใตดินเติบโตขึ้นโดยมิไดตั้งใจ ไมวาจะเปนธุรกิจใบหวย ธุรกิจคนทรงเจาฯ แตการเติบโตของธุรกิจหวยใตดิน ไดกอใหเกิดการขยายตัวของกลุมอุปถัมภ เจาพอทองถิ่น รวมถึงการปลูกฝงคานิยม (value) ที่ลดทอนศักยภาพในการทํางานของบุคคล รวมทั้งการสรางการกระจายรายได้ที่ไมเปนธรรมสูงขึ้น ฯลฯ

การดํารงอยูของหวยใตดิน จึงสะทอนถึงการที่ภาคสวนตางๆในสังคมไมสามารถปรับตัวเมื่อเผชิญกับบริโภคนิยมในระบบทุนนิยม การจัดการธุรกิจ จึงนำไปสู่การเข้ามาแก้ปัญหาหวยใตดินใหมาอยูบนดินของรัฐบาลก่อนที่สังคมทั้งระบบจะเสียสมดุลย์ แต่อย่างไรก็ตามยังเป็นการแกปญหาเพียงบางสวน เพราะเปนการแกปญหาเฉพาะผูขาย ยังมิไดแก้ดานผูซื้อ เหตุแหงปญหามาจากกลุมผูซื้อซึ่งเป็นปัจจัยกระตุ้นที่สำคัญที่ยังคงตองการซื้อ มีความเกี่ยวข้องกับคานิยมทางสังคม จากผลการสำรวจของสวนดุสิตโพล ปี พ.ศ 2550 พบว่า หวยใต้ดินผูกพันกับวิถีชีวิตของคนไทย เป็นการพนันที่เข้าถึงผู้เล่นได้ง่าย หากวิเคราะห์ในเชิงโครงสร้างจะเห็นได้ว่า ‘หวย’ มีความเชื่อมโยงผูกพันกับวิถีชีวิตคนไทยมาตั้งแต่สมัยโบราณทั้งในเชิงโครงสร้างทางสังคมและวัฒนธรรม ทำให้เห็นว่าการเล่นหวยในปัจจุบัน กลายเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตของคนจน ที่หวังพ้นจากสถานะยากจน และขยับอันดับสถานะมาเป็นคนชนชั้นกลางหรือคนรวยด้วยการเสี่ยงโชค สอดคล้องกับบทความเรื่อง “หวยใต้ดิน-บนดิน : ปัญหาเชิงโครงสร้าง” ของ นิธิ เอียวศรีวงศ์ นักเขียนและนักวิเคราะห์พฤติกรรมทางสังคมศาสตร์ (2548) ที่วิเคราะห์ว่า หวยใต้ดินเป็นปรากฏการณ์ที่สะท้อนปัญหาเชิงโครงสร้างสังคมและวัฒนธรรมของไทย ที่มีผู้เข้าร่วมหลายฝ่าย แต่ละฝ่ายมีปฏิสัมพันธ์แตกต่างกันไปตามแบบแผนในสังคม ทำให้เกิดกลุ่มอุปถัมภ์ เกิดเครือข่ายความสัมพันธ์ และองค์กรกระบวนการหวยใต้ดินอย่างกว้างขวาง กลายเป็นองค์กรที่ซับซ้อนฝังแน่นในระบบ โดยเฉพาะกลุ่มฐานรากซึ่งถือเป็นกลุ่มที่ใหญ่ที่สุดของสังคมอีกด้วย นำไปสู่การสร้างงาน การสร้างรายได้อย่างฉาบฉวย ไม่ยั่งยืน และยังบ่มเพาะค่านิยมของบุคคลให้ไม่แสวงหาการพัฒนาศักยภาพตนเองเพื่อการสร้างรายได้และการดำเนินชีวิตที่เหมาะสม บ่มเพาะปัญหาอื่นตามมาอีกมากมาย

หวยใต้ดินเป็นค่านิยม/ความเชื่อที่ยั่งยืนในสังคมไทยมานาน

ในแง่จิตวิทยาแล้ว ค่านิยมและความเชื่อ เป็นตัวชี้นำพฤติกรรมของบุคคลในการดำเนินชีวิตในสังคม ซึ่งพฤติกรรมการเล่นหวยมีแนวโน้มใกล้เคียงกับปฏิกิริยา halo effect นั่นคือ เป็นการับรู้ของบุคคล (Perception) ต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่งแล้วตัดสินใจ (Decision) เชื่อตาม จึงทำให้เกิดความเอนเอียง มีงานวิจัยเรื่อง หวยใต้ดิน : มุมมองการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างเศรษฐกิจสังคมไทยผ่านธุรกิจการพนัน ของ นพนันท์ วรรณเทพสกุล (2554) พบว่า การเล่นหวยมีลักษณะพิเศษต่างจากการพนันชนิดอื่นๆ ตรงที่มีมิติทางวัฒนธรรมเกี่ยวข้องอยู่มาก และเข้ากันได้กับวิถีชีวิตในแบบพึ่งพิงอุปถัมภ์ คุณลักษณะพิเศษหลายอย่าง เป็นต้นว่า การเล่นหวยให้ความรู้สึกว่าตนมีส่วนร่วมในกิจกรรมของสังคม เป็นการปรับตัวของบุคคลในการดำเนินชีวิตในสังคม ที่สมาชิกจำนวนมากมีการเล่นหวยเป็นกิจวัตร จึงทำให้เกิดค่านิยมและความเชื่อร่วมในสังคมนั้นๆ หวยเป็นการเสี่ยงโชคกับตัวเลขที่ผู้เล่นส่วนใหญ่รู้สึกว่าเล่นง่าย สร้างความหวังให้กับบุคคล ให้สามารถดำเนินชีวิตอย่างมีเป้าหมายที่เข้าถึงง่ายที่สุด โดยมากผู้เล่นจะใช้เงินจากการทำงานตามปกติ หรือเงินเก็บสะสมส่วนหนึ่งมาเล่น จึงไม่คิดว่าตนเองนั้นต้องเดือดร้อนเมื่อทายเลขไม่ถูก ปัจจัยสำคัญที่ทำให้ผู้เล่นหวยตัดสินใจซื้อหวยในแต่ละงวดในการศึกษานี้ประกอบด้วย ความชอบเสี่ยงโชค ความสนุกสนาน อยากรวย จึงทำให้มีพฤติกรรมเสาะแสวงหา (seeking behavior) "เลขเด็ด" แม้แต่ในความฝัน บางคนฝันทุกวงรอบของการออกหวย ที่ฝังอยู่ในจิตใต้สำนึก (Subconscious) หากอยู่ในสภาพแวดล้อมสังคมที่มีความเชื่อคล้ายกันเผยแพร่เลขเด็ดมากระตุ้น ที่มาจากหลายแหล่งหลายทิศทาง เช่น พระ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ สิงสาราสัตว์ สิ่งแปลกประหลาด หรือแม้แต่จากเพื่อนในกลุ่มไลน์ต่างๆจะทำให้บุคคลพร้อมเข้าถึงการเล่นหวยทันที ในขณะที่การศึกษาของ ผาสุก พงษไพจิตร (2543: 150 ) พบว่า หวยใตดินดํารงอยูได เนื่องจากธุรกิจหวยใตดินสัมพันธกับโครงสรางในสังคมที่สนับสนุนผู้ขายและผูเลน กลาวคือ กลุมผูขาย/กลุ่มผลประโยชน์ เป็นโครงสรางดานอุปทาน มีอุปสงค์จากผู้เล่นที่อยู่ในชุมชนเดียวกัน ทำใหการจําหนายหวยใตดินเปนไปอยางกวางขวางและแนบแนน ขณะที่หวยรัฐบาลมีขอจํากัดในการเขาถึงผูเลน จึงทําใหคนไปนิยมเลนหวยใตดินแทน อย่างไรก็ตาม ในแง่เชิงจิตวิทยาแล้ว การเล่นหวยมักยืนอยู่บนพื้นฐานความเชื่อและความหวังของบุคคลที่พร้อมเข้าถึง อีกทั้งการเข้าถึงง่ายและจับต้องได้ จึงทำให้พฤติกรรมการเล่นหวยของคนไทยมีแนวโน้มยั่งยืน เพราะโครงสร้างทางสังคมเอื้ออำนวยนั่นเอง

กล่าวโดยสรุป

หวยที่มีตั้งหวยบนดิน (รัฐบาล) และหวยใต้ดิน เป็นพฤติกรรมความเชื่อที่อยู่กับสังคมไทยมายาวนาน เป็นค่านิยมจนกลายเป็นวัฒนธรรมที่ยากจะแยกออกจากสังคมไทย แม้จะผ่านมาถึงยุคดิจิตอล 5.0 หวยและพฤติกรรมการเล่นหวยยังคงพัฒนาตามมาติดๆจนยากจะหลีกพ้น ผลกระทบของการเล่นหวย แม้จะสร้างรายได้และความหวังของบุคคลให้ดำเนินชีวิตอยู่ได้ แต่เป็นการสร้างที่บ่อนทำลายศักยภาพของบุคคลและสังคมในระยาว ขณะเดียวกัน การแก้ปัญหา เน้นที่ผู้จำหน่ายโดยไม่คำนึงถึงผู้ซื้อ ซึ่งมักจะซ่อนอยู่ในระบบจนฝังลึก จะไม่สามารถหยุด/หรือลดการแพร่ระบาดพฤติกรรมการซื้อ/ขายหวยได้

อย่างไรก็ตาม ในแง่ส่วนบุคคลแล้ว แม้การเล่นหวยจะสร้างความหวังที่จับต้องได้ แต่เป็นความหวังที่มาพร้อมกับความผิดหวัง หากมีซ้ำๆและเกินขอบอำนาจการซื้อย่อมส่งผลกระทบต่อปัญหาสุขภาพจิตและสุขภาพได้ มีสติตลอดเวลาก็บรรเทาปัญหาไปได้กว่าครึ่งแล้วค่ะ

31 January 2562

By nitayaporn.m

Views, 10537