3 วิธีฟื้นฟูปอดให้แข็งแรงตามศาสตร์แผนจีน

3 วิธีฟื้นฟูปอดให้แข็งแรงตามศาสตร์แผนจีน

เรื่องแพทย์หญิงศรันยา สาครินทร์ เรียบเรียง ฤทัยรัตน์ วิทยวิโรจน์

ปอด เป็นอวัยวะสำคัญที่ทำหน้าที่แลกเปลี่ยน ก๊าซและแจกจ่ายไปยังส่วนต่างๆของร่างกายนอกจากนี้ปอดยังมีบทบาทเกี่ยวเนื่องกับระบบภูมิคุ้มกันและส่งผลถึงระบบทางเดินหายใจ เพราะฉนั้นเมื่อเกิดอาการปอดอักเสบที่เกิดจาการติดเชื้อลงปอด จะทำให้หายใจเหนี่อย ไอแห้ง หรือมีเสมหะร่วมด้วย

โดยเฉเพาะผู้ที่ติดเชื้อโควิด – 19 ที่ต้องอยู่โรงพยาบาลเป็นระยะเวลานานๆ ทำให้การเคลื่อนไหวน้อยลง การนอนนานๆ ส่งผลกระทบให้กำลังกล้ามเนื้อถดถอย ปอดเสียหายและทำงานได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ

ตามทฤษฎีของแพทย์แผนจีน ปอด (Lung) ถือเป็นฐาตโลหะ ซึ่งเป็นฐาตุที่ทำงานเกี่ยวข้องกับระบบทางเดินหายใจเป็นหลัก ปอดจึงเหมือนเจ้าแห่งลมปราณ คอยควบคุมการไหลเวียนลมปราณทั่งร่างกาย และยังมีหน้าที่จัดการการไหลเวียน ของเหลวต่างๆเช่น น้ำ เลือด และสารอาหาร ส่งไปทั่งร่างกายให้ทำงานสมดุล

เมื่อเกิดอาการปอดทำงานไม่สมบูรณ์ แพทย์แผนจีนจะบอกว่าสาเหตุเกิดจากร่างกายมีสลดหรือมีของเหลวจำนวนมากจึงขวางการทำงานของระบบหายใจ ส่งผลให้หายใจติดขัดและภูมิต้านทานร่างกายลดลง

ดังนั้นเราจึงควรหันมาบำรุงและเสริมพลังปอด เปรียบเสมือนเป็นการสร้างภูมิคุ้มกันให้ปอด เมื่อปอดแข็งแรงก็จะทำให้ภูมิคุ้มกันร่างกายแข็งแรงไปด้วย หมอมีวิธีการเสริมพลังปอดด้วยวิธีธรรมชาติจากอาหารและสมุนไพรที่มีอยู่รอบตัวเรามาฝากกันค่ะ

ปอดเกี่ยวกับซี่สวรรค์

หน้าที่ของปอดในมุมมองของแพทย์แผนจีนอธิบายไว้ว่าปอดทำหน้าที่ผลิตและเก็บเกี่ยวพลังงานจากอากาศ หรือ Heaven Qi (ซี่สวรรค์) เป็นพลังงานที่สร้างจากอากาศรอบตัวที่มีออกซิเจน แล้วเอาไปรวมตัวกับพลังงานที่ได้จากอาหารที่กินเข้าไป ซึ่งมีสารอาหารอยู่ด้วย เมื่อรวมตัวกันจะกลายเป็นพลังซี่ที่สมบูรณ์ ได้ทั้งอากาศ มีออกซิเจนจนประกอบ และมีสารอาหารเลี้ยงร่างกาย เพราะฉะนั้น การทำงานของระบบย่อยและระบบการหายใจจึงสำคัญมาก เพราะเป็นตัวหลัก ในการสร้างพลังงานเลี้ยงร่างกาย

ยังมีชื่ออีกชนิดที่สำคัญในทางการแพทย์แผนจีนคือ เวยซี่ (Wei Qi) ซึ่งเป็นซี่ที่ป้องกันร่างกาย ถือว่าเป็นอีกส่วนหนึ่งของพลังจากปอด คือภูมิคุ้มกันในความหมายของแพทย์ปัจจุบันนั่นเอง เพราะฉะนั้นเมื่อปอดทำงานได้ไม่ดีพลังงานทั้งหมดจะลดลง รวมถึงพลังงานปอดและภูมิคุ้มกันจะลดลงด้วย

สำหรับศาสตร์การแพทย์จีนระบุไว้ว่า โรคทุกโรคที่เกี่ยวกับปอด เมื่อเป็นแล้ว เช่น โรคปอดอักเสบติดเชื้อ หรือ Pneumonia ซึ่งโรคนี้กว่าร่างกายจะหายแล้วฟื้นกลับขึ้นมาสู่ภาวะปกติ 100 เปอร์เซ็นต์นั้นยาก อาจต้องอาศัยระยะเวลานานถึง 1-2 ปี เพราะฉะนั้นการป่วยติดเชื้อลงปอดแบบไวรัสโควิด – 19 ถือ ว่าเป็นการป่วยหนักมากสำหรับปอด

ล่าสุดจากการเก็บข้อมูลของ CNN เปิดเผย ส่วนใหญ่จำนวนผู้ป่วยติดเชื้อโควิด-19 หลังจากหายจากหายจากอาการแล้วจะอยู่ในภาวะ Long Hauler Syndrme เป็นอาการป่วยระยะยาว 10-12 สัปดาห์หลังหายป่วยโควิด เช่น นักวิ่งมาราธอนที่ติดเชื้อโควิด เมื่อหายจากโรคพบว่าปอดมีความเสียหายหนักมาก เดิน ไม่ถึง 100 เมตรก็เหนื่อยแล้ว หรือแม้กระทั่งเทรนเนอร์ที่สอนออกกำลังกายประจำหลังจากหายหายโควิดกลับยกของได้ไม่ถึง 1 กิโลกรัมก็มีอาการเหนื่อยหอย ทำให้การออกกำลังกายหรือการกลับมาใช้ชีวิตแบบเดิมยากมากขึ้น ความแข็งแรงไม่กลับมาเท่าเดิม 100 เปอร์เซ็นต์ และมีอาการอื่นๆร่วมด้วยหลังจากการป่วยติดเชื้อโควิด เช่น มีอาการมึนงง ความจำเลอะเลือน อาการไอเรื้อรัง เหนื่อยล้าระหว่างวัน หายใจได้สั้นๆ จมูกการรับกลิ่นบกพร่อง ลิ้นไม่รับรส ปวดหัวปวดตามข้อต่อ ปวดตามตัว นอนหลับไม่สนิทเป็นต้น

ปฏิกิริยาของร่างกายที่เกิดขึ้นจากการอักเสบของปอดหลังติดเชื้อโควิดคือมีพังผิดและแผลเป็นต่างๆเกิดขึ้นที่ปอด ซึ่งจะมีมากน้อยแค่ไหน หรือสามารถฟื้นตัวหลังจากการหายป่วยได้มากเท่าไหร่นั้นขึ้นอยู่กับปริมาณของเชื้อหรือมีการติดเชื้อชนิดอื่นซ้ำซ้อนหรือไม่และพื้นฐานของสุขภาพร่างกายหรือระบบภูมิคุ้มกันต่อเชื้อเป็นอย่างไร

สำหรับแผนจีนเรียกอาการดังอาการดังกล่าวนี้ว่าเป็นการฟื้นตัวจากไข้ได้ช้า โดยเฉพาะอาการหลังป่วยติดเชื้อลงปอด ในการตำราจีน ปอด จะเป็นอวัยวะที่ค่อนข้างแห้ง ไม่ชอบสิ่งแวดล้อมชื้น เมื่อปอดติดเชื้อจึงมีการผลิตเสลดและของเลวออกมามากทำให้การสร้างพลังงานซี่ไม่ดี ส่งผลให้หายใจไม่ได้เต็มีที่

บางรายถึงขั้นมีอาการซึมเศร้า เสียใจง่าย เนื่องจากปอดในแผนจีนจะรับผิดชอบอารมณ์เศร้าเสียใจ (Grief) ด้วย แพทย์จีนจึงมีการป้องกันผลกระทบในลักษณะนี้ด้วย

สูตรฟื้นฟูปอดตามตำราจีน

1.การใช้ยาจีน

สูตร ไป๋เฮอ หรือ แป๊ะฮะ (Bai He) หรือหัวราดอกลิลี่มีสรรพคุณช่วยคลายกังวล คลายความซึมเศร้าได้ เป็นสูตรที่ใช้มานานแล้ว มักใช้กับคนใช้ที่มีอาการไอแห้งๆ การไอเบาๆ แต่ไอบ่อยมาก หรือคนที่หายใจไม่อิ่ม หายใจไดไม่ลึก และจะแนะนำให้ทานยาสูตรปู่เฟ่ยท้ง(Bu Fei Tang) ซึ่งเป้นยาบำรุงปอดแบบจีนร่วมด้วย

สูตรปู่เฟ่ยเอ้อเจียวท้ง (Bu Fei E Jiao Tang)เป็นสูตรที่บำรุงปอด บำรุงเลือด สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการไอแห้งๆและมีเลือดปนออกมา

สูตร ดิ่งฉวนท้ง (Ding Chuan Tang) รักษาอาการหอบหืดเหนื่อยง่าย ไอและมีเสลดเยอะและเสลดเหนียว

2. การฝึกหายใจ(Breathing Exercise)

สำหรับหมอจะเพิ่มสูตรออกกำลังกายเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของปอด เน้นการออกกำลังกายเบาๆ เน้นกานฝึก หายใจช้าๆ ยาวๆ สำหรับการออกกำลังกายคนจีน เช่น การรำไทชิ รำซี่กง การออกกำลังกายลักษณะนี้เหมาะกับคนที่อยากสร้างกล้ามเนื้อ ได้ขยับร่างกายเน้นการหายใจ เน้นการหายใจเข้าและหายใจออกยาวฝึกกระตุ้นการทำงานปอดและเสริมความแข็งแรงของระบบการกายใจ หมอแนะนำประมาณวันละ 30 นาที หรือจะเป็นการว่ายน้ำที่ช่วยให้ปอดขยายได้เต็มีท่ ปอดทำงานได้ดีขึ้น และสุดท้ายคือการออกกำลังกายแบบโยคะ ข้อดีของโยคะคือช่วยเพิ่มการทำงานของปอดจากการสูตนลมหายใจเข้าออกช้าๆยาวๆ

3. อาหารบำรุงปอด

ส่วนใหญ่ตำราแพทย์จีนมักใชอาหารในการรักษาอาการป่วย เพราะเป็นการกินเพื่อบำรุงร่างกาย กินเพื่อสะสมความแข็งแรง สำหรับอาหารเพื่อช่วยบำรุงปอดมัดังนี้ 3.1 เปปเปอร์มินต์ สะระแหน่ หรือป๋อเหอ (Bo He) กลิ่นค่อนข้างฉุนขึ้นจมูก แต่มีสรรพคุณช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบทางเดินหายใจส่วนใหญ่แนะนำใช้ชงเป็นชามินต์ สามารถดื่มได้ทั้งวัน หรือจะใช้เป็นน้ำมันหอมระเหยเปปเปอร์มินต์หยดในห้องหรือเครื่องพ่นปรับอากาศช่วยให้อากาศสดชื่น หายใจชื่นคอ

3.2 ซุปสำหรับการบำรุงปอด เนื่องจากปอดจัดอยู่ในฐาตโลหะของแพทย์แผนจีนของที่บำรุงปอดส่วนใหญ่จึงมักมีสีขาว เช่นแป๊ะฮะ (Bai He) มีสรรพคุณช่วยให้ปอด แห้งขึ้น ลดอาการไอ ระบายความร้อนจากหัวใจ ช่วยให้การหายใจดีขึ้น จิตใจสงบลงซุปสูตรนี้ช่วยเรื่องอารมณ์ได้ด้วย จะทำให้คลายกังวล หายเครียด ร่วมกับใส่เห็ดหูหนูขาวที่มีสรรพคูณช่วยบำรุงน้ำหล่อเลี้ยง หรือบำรุงของเหลวทั่วร่างกาย เช่นเลือด น้ำเหลืองทั้งยังสามารถช่วยบำรุงหยินให้แข็งแรง นำมาตุ๋นจนเปื่อย ถ้าชอบ เม็ดบัวใส่เพิ่มได้ เม็ดบัวจะบำรุงปอด บำรุงระบบย่อย ลดเสลดด้วย เพิ่มรสชาติ โดยการใส่ลำไยแห้งประมาณ 5-6 ลูก หรืออาจเพิ่มเนื้อปลาทะเล ต้องเป็นปลา เนื้อขาว หรือถ้าเป็นสูตรผสมลูกครึ่งเกาหลีก็ใส่ไก่และโสมเพิ่มลงไป ตามด้วยชายเหย้า (Shan Yao) หรือฮ่วยซัว แล้วเพิ่มปักคี้ (Huang oi)และเห็ดหอมไปด้วยสูตรนี้มีความพิเศษช่วยบำรุงซี่ บำรุงพลังงานได้ดี

3.3 ลูกแพร์ต้ม ลูกแพร์หรือลูกสาลี่เป็นผลไม้เนื้อขาว มีคุณสมบัติในการบำรุง ปอด ช่วยขับความร้อนออกจากร่างกาย ละลายเสลด เพราะลักษณะเด่นของลูกแพร์ คือความฉ่ำน้ำ เมนูแนะนำให้นำลูกแพร์มาต้มทั้งลูก จะปอกเปลือกหรือไม่ปอกก็ได้ใส่อบเชย 1 ก้าน และเพิ่มขิงหั่นสไลซ์ประมาณ 2 ชิ้น แนะนำให้หยดกลิ่นวานิลาหรือผสมน้ำผึ้งลงไป สามารถตุ๋นจนเปื่อยแล้วกินได้ทั้งลูก ช่วยลดอาการไอ ช่วยละลายเสลด รวมทั้งช่วมเพิ่มน้ำและของเหลวที่หล่อเลี้ยงร่างกายทั้งหลาย เช่น เลือด น้ำเหลือง ช่วยเรื่องการเดินหายใจ

สำหรับแผนจีน อาการป่วยต่างๆส่วนใหญ่หมอจนจะรักษาตามอาการของคนไข้ เพราะฉนั้นเบื้องต้นหมอจะต้องตรวจร่างกายคนไข้อย่างละเอียดโดยการแมะก่อนจัดยาให้ซึ่งปัจจุบันนี้ส่วนใหญ่ตามโรงพยาบาลทั่วไป การรักษาพิเศษเกี่ยวกับ Post Covid จะเน้นการฟื้นฟูภูมิคุ้มกันให้กลับมาแข็งแรง รักษาอาการหอบเหนื่อยโดยมีคุณหมอแผนกอายุรกรรมปอดและคุณหมอแผนกกายภาพดูแลค่ะ

สำหรับคนไข้ที่หายจากโควิด แต่ยังมีปอดเป็นฝ้าอยู่ นั่นคือลักษณะเศษโปรตีนจากปอดที่ขยายตัวหนาขึ้นจนอากาศไม่เข้าในปอด เศษโปรตีนเหล่านี้จะอยู่ในปอดพักใหญ่เลย ทำให้หายใจเอาอากาศเข้าไปในปอดไม่ดี เดี๋ยวนี้มี การวิจัยกลุ่มผู้ป่วยโควิด เมื่อหายแล้วหมอจะให้เดินออกำลังกายทันทีร่างกาไหวเพื่อให้ปอดได้ขยับทำงาน ร่วมกับออกกำลังกายปอดแบบฝึกสูดหายใจช้าๆ ยาวๆ จากนั้นบำรุงด้วยวิตามินเสริมพลังงานฟื้นฟูปอดไปเป็นระยะค่ะ

นิตยสารชีวจิต ฉบับ 559 ปีที่ 24 26 มกราคม 2565

4 February 2565

By STY/Lib

Views, 10789